دسته: علم بر صحنه

یادداشت دبیر مجموعه (شاپور اعتماد)

نوشتن نمایشنامه در ارتباط با علم طی جنگ جهانی دوم دچار تحول شد، تحولی که عملاً به پدید آمدن ژانری جدید در نمایشنامه‌نویسی انجامید: نمایشنامه‌های علمی. با آنکه نگارش گفت‌وگوهایی دربارۀ علم از آغاز پیدایش علم جدید باب بود، رواج و تثبیت پدیدۀ نمایشنامه‌های علمی به برشت و گالیله‌های او بازمی‌گردد: گالیلۀ قبل از جنگ و گالیلۀ بعد از جنگ.
گسترۀ شمول این مجموعه بسیار محدود است. این مجموعه از نظر زمانی خود را محدود می‌کند به نمایشنامه‌های علمی بعد از جنگ جهانی دوم. کار در این محدودۀ زمانی در دو مرحله دنبال خواهد شد. نخست، مطالعه و بررسی اجماع جهانی دربارۀ درخشان‌ترین نمایشنامه‌های علمی و انتخاب حدود ده نمایشنامۀ علمی. پس از این، کار ترجمۀ نمایشنامه‌هایی که پیش‌تر به فارسی ترجمه نشده‌اند آغاز می‌شود. از آنجا که گمان می‌رود این نمایشنامه‌ها عمدتاً مربوط به یک رشتۀ علمی (فیزیک) باشند و در نتیجه مجموعۀ «علم بر صحنه» فاقد تنوع موضوعی شود، گام دوم عبارت است از جست‌وجوی آن دسته از نمایشنامه‌های علمی که اگرچه ممکن است به‌ اندازۀ دستۀ نخست شناخته‌شده و کلاسیک نباشند، اما این حسن را دارند که به رشته‌های علمی متنوع‌تر و ماجراهای علمی متأخرتر می‌پردازند. چارلز پرس اسنو نیم‌ قرن پیش، شکاف میان دانشمندان اهل علم و روشنفکران اهل هنر را شکاف میان دو فرهنگ خواند. در دو سه دهۀ گذشته شاهد بوده‌ایم چگونه تئاتر برخلاف فیلم و تلویزیون توانسته است بر این شکاف غلبه کند و راهگشا باشد. منشأ الهام انتخاب‌های این مجموعه همین بصیرت خواهد بود – یعنی تلاش برای رسیدن به پیوند علم و تئاتر. بدیهی است اجرای این طرح در گرو مشارکت افراد علاقه‌مند از رشته‌های متفاوت است.