فارم هال

از اوایل سال 1945 معلوم بود که امریکایی ها نمی خواهند دست روس ها و فرانسوی ها به دانشمندان آلمانی و پروژه هسته ای شان برسد. برای همین، دانشمندان آلمانی همه بازداشت شدند و به اردوگاه اسرای جنگی بلژیک انتقال یافتند. گدسمیت ده نفر را از میان آنان انتخاب کرد -از جمله ورنر هایزنبرگ- تا در فرصت مغتنم به فارم هال گسیل شوند. با آماده شدن فارم هال، او همه آنها را به دست سرگرد ریتنر سپرد تا عملیات اپسیلون را آغاز کند: اسکان دانشمندان هسته ای آلمان در فارم هال و ضبط و ترجمه و مخابره مخفیانه حرف های آنان. در تمام اتاق ها و از جمله اتاق نشیمن میکروفون نصب شد. مأموریت کاملا سرّی بود و مربوط می شد به برنامه هسته ای آلمان در جنگ جهانی دوم.

بمب اتم پیوند میان قدرت و معرفت را زیر و رو کرد و موضوع مسئولیت اخلاقی را در کانون توجه قرار داد. امروزه کمتر رشتۀ علمی ای است که با نمایش گره نخورده باشد؛ ریاضیات، فیزیک، شیمی، بیولوژی، علوم اعصاب، علوم شناختی، روانشناسی، پزشکی بالینی، هوش مصنوعی و غیره. رشد چشمگیر نمایشنامه های علمی طی دو سه دهۀ گذشته معطوف به همۀ این رشته ها بوده است. بی اعتنایی جریان های هنری تئاتر کشورمان به این ژانر شاید به دلیل سلطۀ شاهکارهای برشت باشد. اما حرف آخر برشت اول حرف آخر است. از این رو، ترجمه و در دسترس گذاردن این نمایشها می تواند ما را دست کم با متون اجراهای معاصر در تماس قرار دهد و چه بسا با الهام از آنها بتوانیم در مورد مسائل و مصائب خود از فاصلۀ میان صفحه و صحنه بکاهیم.